راهکاری برای جلوگیری از بی انضباطی دانش آموزان
اولین روز در کلاس
فرصت دومی برای ایجاد اولین برداشت خوب وجود ندارد . برخورد اول با دیگران در هر کاری حائز اهمیت است ، به ویژه با دانش آموزان جدید.
به مرور از خود ملایمت نشان دهیم تا این که پس از آگاه شدن کلاس از انعطاف پذیری ما ، رفتاری خوش در پیش بگیریم .
1 فراموش نکنیم که خودمان را معرفی کنیم ؛ و درصورت لزوم نام خود را روی تخته سیاه بنویسیم .
2 انتظار خود از دانش آموزان را به صراحت برایشان بیان کنیم ؛ مشخص کنیم که در کلاس درس چه کارهایی میتوانند انجام دهند و چه کارهایی را نمی توانند . چند قانون رفتاری ساده وضع کنیم و در مورد آنها جدی باشیم . می توانیم از خود دانش آموزان دعوت کنیم پیشنهادات خود را در مورد وضع مقررات بیشتر ارائه دهند .
3 هر چه سریع تر نام دانش آموزان خود را یاد بگیریم ؛ دستوری که به طور مستقیم صادرشود بسیار موثر تر واقع میشود . کار ما نیز موقعی موثر تر واقع میشود که هرگز فراموش نکنیم کلاس ما از تک تک افراد تشکیل شده است . و ما آنها را به عنوان افراد متفاوت میشناسیم .
4 کمک کنیم دانش آموزان نام یکدیگر را یاد بگیرند ؛ البته اگر تا کنون یاد نگرفته اند .
۵ کمک کنیم دانش آموزان با هم آشنا شوند ؛( که این عمل هم باعث میشود که ما نیز با آنها آشنا شویم).
چگونگی استفاده از انضباط قاطع و دقیق در کلاس درس
معمولا معلمان دوست دارند كه كلاسي منظم و بدون مشكلات انضباطي داشته باشند ولي گاهي اوقات آنهابادانش آموزاني مواجه مي شوند كه بنابه دلايل مختلفي رفتارهاي سوء و نامنا سبي ازخود نشان مي دهند كه مستلزم
1
اين است كه آنها با اين رفتارها برخورد مناسب ومطلوب داشته باشند. به طوري كه در جريان تدريس خود ويادگيري ديگردانش آموزان نيز اخلالي ايجاد نشود. معلمان مي توانند اين كار رابا قاطع بودن ،اظهار وجود و ايجاد قوانين كلاسي انجام دهند0
- چه قوانيني مي خواهيد دركلاس اجرا كنيد تصميم بگيريد. 4يا 5 قانون كه مشخص بوده و از لحاظ درك براي دانش آموزان ساده باشند تعيين كنيد0
- براي عدم اطاعت و سركشي دانش آموزان از شما وقوانين كلاسي عواقب منفي تعيين كنيد0 ( از 3تا 6 مجازات انتخاب نمائيد.به طوري كه هر يك از انها نسبت به يكي قبل از خود محدودكننده تر و تنبيهي تر باشد )
-براي رفتارهاي مناسب وخوب پاداش هاي مثبتي تعيين كنيد0(مثلاً همراه با تحسين كلامي وگفتاري مي توانيد جايزه هاي تهيه كنيد كه به خاطر رفتار مناسب به دانش آموزان بدهيد 0 بدين طريق كه دانش آموزان نام خود را روي كارتهايي مي نويسند وآنهارا براي برداشتن جايزه روزانه داخل جعبه اي مي اندازند0 براي تشويق وتقويت رفتا رهاي مثبت پاداشهاي گروهي هم مورد استفاده قرار ميگيرد .
-براي اطلاع دادن وآگاهي بخشيدن ازمقررات كلاسي جلسه اي برگزار كنيد ودرآن جلسه توضيح دهيد كه چرا قوانين كلاسي لازم هستند. همچنين قوانين خودراهمراه با پاداشهاي مثبت ومنفي آنها روي تخته بنويسيد، درپايان مطمئن شويد كه همه دانش آموزان آنهارا مي فهمند وعلاوه براين قوانين خود را درفواصل زماني مشخص بازگوكنيد.
-ازدانش آموزان بخواهيد كه قوانين كلاسي رانوشته وبراي امضاء توسط والدينشان به خانه ببرند وسپس آنها رابرگردانند.
-برنامه قانونمند خود رافوراً اجراكنيد.
-مورد آخراينكه دراستفاده ازساير تكنيك ها ي انضباطي قاطع ودقيق مهارت پيدا كنند يعني :
الف ) ناخشنودي خود را نسبت به رفتار سوء ونامطلوب دانش آموز
2
اظهارنماييد وسپس به اوبگوييد چه كاري انجام بدهد.
ب ) رفتار مناسب وخوب را سريع تشخيص داده وبه آن پاسخ دهيد. اين عمل سريع شما ، دانش آموزان راتشويق خواهد كرد تا خيلي بيشتر رفتارهاي مناسب ومورد شمارا نشان دهند.
پ ) ياد بگيريد تا ازفن يادآوري متوالي استفاده نماييد . يعني دستورخود را حداقل سه بار تكرار كنيد تا دانش آموز آن را اطاعت نمايد .
ت ) يادبگيريد تا ازفن ‹‹ تكرار رفتارهاي مثبت ›› استفاده كنيد. اين تكنيك روشي غيرمستقيم براي تكرار قوانين كلاسي تان است به طوري كه تمامي دانش آموزان بدانند كه چه چيزي رابايد انجام دهند.
ث ) ازفن تحسين نزديكان استفاده كنيد . به جاي حساسيت نشان دادن وتمركز كردن بر دانش آموزاني كه سوء رفتاردارند ،دانش آموزان نزديك آنها را كه كارشان رابه خوبي انجام مي دهند مورد تحسين وتشويق قرار دهيد.
ج ) ازفن كنترل وصحبت كردن ازنزديك استفاده كنيد. يعني به سوي دانش آموزاني كه سوء رفتار دارند رفته وبا آنها صحبت نماييد. وبراي اجتناب از خجالت وآشفتگي درجلوي دوستان و همچنين عواقب منفي درجلوي كلاس ازدانش آموزي كه رفتار نامطلوب دارد بخواهيد كه به داخل سالن يا خارج ازكلاس بيايد وسپس به طورخصوصي با اوصحبت كنيد.
چ ) اگربچّه هاي كوچك درحال حاضررفتار كلاسي مطلوبي ندارند ، اين رفتار رابه اوبياموزيد. انجام اين امرفراتر از دستور دادن مي باشد.
قبل از اینکه یک بی نظمی جزئی تبدیل به یک جرم بزرگ شود ، به آن رسیدگی کنیم.
مجازات قانون شکنی را مشخص کنیم .
3
به دنبال نشانه ها بگردیم.
سرعت یا موضوع آن را تغییر دهیم. تغییر روش متناسب با واکنش دانش آموزان یک توانایی محسوب میشود نه یک ضعف.
اگر دانش آموزی نظم کلاس را بر هم میزند، برای فروکش کردن عصبانیت، مقداری وقت بدهیم. علت رفتار ناشایست را بررسی کنیم.
برای شاگردان کلاس تکلیف سرگرم کننده ای در نظر داشته باشیم.
این کار موقعی میتواند مفید واقع شود که احتیاج داشته باشیم به اعصاب خود مسلط شویم، یا بخواهید چند دقیقه ای را با دانش آموزی که کار ناشایستی انجام داده است به تنهایی صرف کنیم. یک تست شفاهی با سرگرمی برای ده دقیقه ی آخر کلاس در نظربگیریم، تا به عنوان پاداش به خاطر این که از کار آنها راضی بوده ایم و یا یک فعالیت مفید را به پایان رسانده اند و نیاز به تنوع دارند، به آنها بدهیم. با دانش آموزی که رفتار ناشایستی از او سر زده است در خارج از کلاس و به صورت خصوصی حرف بزنیم و سعی کنیم به دلایل این رفتار او پی ببریم. گاهی مواقع علل (پس از مشخص شدن) کاملا قابل درک و گذشت هستند. اگر ما یا یکی از دانش آموزان از کوره در رفتیم، چند دقیقه ای فرصت بدهیم تا هر دو آرام شویم. شاگرد عصبانی را برای مدت کوتاهی از کلاس بیرون ببریم. این کار می تواند زمینه گفتن چیزی از این قبیل را ایجاد کند ((متاسفم که چنین اتفاقی افتاد. چه کار باید کرد تا از بروز چنین حوادثی در آینده جلو گیری کنیم؟))0 البته بیرون بردن دانش آموز از کلاس درآخرین قسمت کار باشد هر چه سریع تر آن را جابجا کنیم. با این عمل نشان می دهیم متوجه بی نظمی شده ایم، و به دانش آموز نیز فرصتی می دهیم تا خود را جمع و جور کند. انعطاف داشته باشیم - به محض اینکه احساس کردید درسی به خوبی پیش نمیرود، از دانش آموزان انتظارات غیر منطقی نداشته باشیم.البته آنها را خیلی هم دست کم نگیریم. خاطر جمع شویم که میزان تکلیف مناسب حال تمام شاگردان هر گروه باشد، و برای دانش آموزانی که با مشکل روبرو هستند، اهدافی دست یافتنی در نظر بگیریم. نوع برخورد خود را در صورت انجام یا عدم انجام تکلیف مشخص کنیم. این کار مستلزم آن است که توانایی هر دانش آموز را بدانیم،و برای آنها اهدافی منطقی در نظر بگیریم. اطمینان حاصل کنیم که
4
این مجازات ها منطقی و عملی هستند. غالبا بهترین کار این است که بی نظمی های جزئی، حتی الامکان به صورت خصوصی ، حل و فصل شوند. رودررویی در انتظار دیگران، توجه بیش از حدی را بر میانگیزد. با یک لبخند یا چند کلمه تعریف و تشویق. ضمنا سعی کنیم به آنها اطمینان دهیم که ما فورا به هر عمل خوب ناشی از دانش آموزانی که معمولا محکوم به بدرفتاری هستند ، پاداش می دهیم. آنها ممکن است واقعا به بعضی از این گونه واکنش های مثبت پاسخ دهند.
هرگز به حریم فردی دانش آموزان تجاوز نکنیم . اگر بیش از حد به آنها نزدیک شویم احتمال این که گفتگویی آرام در باره ی یک نکته انظباطی به برخوردی خشن و شدید تبدیل شود به طور چشم گیری افزایش پیدا می کند .
--------------------------------------------------------
وقتی دانش آموزان دارند از کلاس بیرون می روند به هر کدام جمله ی مثبتی بگوییم حتی یک لبخند و خداحافظ هم بی تاثیر نیست .
-------------------------------------------------------
اگر مجبور هستیم صحبتمان را با دانش آموزی قطع کنیم تا رفتار نا مناسب دانش آموز دیگری را تصحیح کنیم حتما از او عذر خواهی کنیم .
« مریم معذرت می خوام . باید چند کلمه با ناهید صحبت کنم . الان بر می گردم » این طوری بچه یاد می گیره برای دیگران ارزش قائل بشه .
اگه وقتی که حضور و غیاب می کنیم با لبخند و یک « صبح بخیر » ورود دانش آموزان را به کلاس خوش آمد بگیم احتمال این که به جای غر غر های معمول پاسخ دوستانه ایی بشنویم بسیار بیشتر می شود .
به جای این که روی اشتباهات دانش آموزامون تمر کز کنیم او را به سوی
انتخاب رفتار مطلوب راهنمایی کنیم .
5
به اوونا یاد بدیم که اشتباه کردن بد نیست در اشتباه ماندن بد است
به اونا بگیم اگه شما در حل یه مسئله فهمیدی اشتباه ت کجا بوده و چرا این اشتباه رو انجام دادی یعنی چه چیزی موجب شده در مورد حل این مسئله از این راه بری ؛ و منشا ء فکرت رو پیدا کن تا دیگه این اشتباه رو هیچ وقت تکرار نکنی .
یکی از نکاتی که باعث ایجاد انگیزه در دانش آموز می شود ظاهر مرتب و اخلاق خوش شما هست .
سعی کنیم همیشه با ظاهری آراسته و مرتب در کلاس ظاهر بشیم . پوشیدن لباسهای رنگ روشن در کلاس به روحیه ی دانش آموز جان می بخشه این رو من تجربه کردم . هر چند شاید در بعضی از مناطق به معلم در طریقه ی پوشش سخت گیری می شه . اما باید خودمون این تفکر را در همکار ها یمان به وجود آوریم . که پوشش خیلی مهم است
به بچه ها با مرتب نوشتن مطالب رو تابلو و تقسیم بندی تابلو برای مطالب مختلف و به کار بردن رنگهای مختلف تو نوشتن بفهمونیم که مرتب و منظم بودن خیلی اهمیت دارد . از اونها بخواهیم که دفتر تمرینشون مرتب باشه و نظارت هفتگی داشته باشیم و بهشون یاد آوری کنیم که این کار باعث نظم فکری هم می شه .
هر کاری که از اونها می خواهیم انجام بدن اگه دلیل اون رو هم براشون خیلی واضح بیان کنیم نتیجه ی مطلوب تری به دست میاریم.
از همون اول سال بچه ها رو گروه بندی کنیم . تعداد دانش آموزان کلاس معمولا بین ۳۰ تا ۴۰ نفر هستند . تعداد اعضای گروه زیاد نباشه که در آن گروه بی نظمی پیش بیاد .
در انتخاب اسم گرو هها هم اولویت به ریاضیدانان ودانشمندان (زن-مرد) ایرانی میدم مثلا گروه غیاث الدین کاشانی . یا گروه غلامحسین مصائب یا شهریاری یا ...
6
و هر ماه هم یه فعالیت خارج از کلاس به گروهها میدم . که معمولا ماه اول بهشون می گم که در مورداسم گروهشون تحقیق کنند
به نظر من مهمه که بفهمن مثلااستاد شهریاری چطوری به این مو قعیت رسیدند و .....یا فلان قضیه ریاضی چطوری کشف شد . اتفاقا این جنبه از ریاضیات رو معمولا بچه ها با شوق انجام می دن .
چند راه برای برقراری آرامش در کلاس
1- در ابتدا هیچ کاری نکنیم .
2-اگر کلاس آرام نشد (هنوز فریاد نکشیم).به طور غریزی و از ته دل فریاد نکشیم((ساکت باشید))با صدایی آرام ، با دو سه نفر از شاگردانی که به نظر می رسد آمادگی گوش دادن به ما را دارندشروع به صحبت کنیم.
3- از حس کنجکاوی انسان استفاده کنیم
4-به یک نفر تذکری بدهید .
5- مردم عاشق تمجید هستند .
6-بی نظمی را توهین به خود تلقی نکنیم . بی نظمی شروع کلاس را بی احترامی به خود مپنداریم؛ بلکه آن را فطرت انسان و یک چیز طبیعی به شمار آوریم ،تا وقتی که حادثه ی جلب توجهی رخ دهد .
7- یکی از کارهای همیشگی من این است که بعد از ورود به کلاس و احوالپرسی با بچه ها در سمت راست تابلو و همیشه هم با خطی خوش یکی از صفات زیبای خدا را به فارسی می نویسم مثل : (به نام خدای خوبیها ، به نام خدای مهربانیها ،به نام خدای پاکی ها ......)این طرز نوشتن در روحیه ی بچه ها تاثیر لطیفی می گذارد . و گاهی هم برای آرام کردن دعوایی که بین مثلا دو تا از اونها پیش میاد می گم بچه ها ما گفتیم خدا خیلی مهربان هست پس ما هم که بنده اوییم باید با هم مهربان باشیم و ......(از این اتفاقها در بین بچه ها زیاد رخ می دهد)
7
-بررسی تکالیف (خیلی مهم است که دانش آموز بداند همیشه باید تکالیفش رو انجام بدهد.)
-درس(مبحث درس رو هم می نویسیم)
-حل کار در کلاسها
- یک استراحت دو دقیقه ای (در ابتدا شاید بچه ها بگن خانم 2 دقیقه خیلی کم هست اما یواش یواش عادت می کنند که در این 2 دقیقه هم می شود، استراحت کرد وانرژی دوباره گرفت)
-حل تمرینهای جلسه ی قبل
بچه ها عادت می کنند که طبق برنامه ریزی پیش بروند واز کلاس هم خسته نمی شوند .چون می دانند که چگونه دقیقه ها را پشت سر می گذارند.
سپس شروع به نوشتن برنامه کاری آن ساعت می کنم مثلا:به جای اینکه به شاگردانی که گوش نمی دهند غر بزنیم ، از آنهایی که توجه می کنند تعریف کنیم،بخصوص اگر آنها اهل گوش دادن نیستند .از آنهایی که در حال گوش دادن به ما هستند سئوالی بپرسیم،ولی در انتهای سئوال خود نام یکی از دانش آموزانی که می دانیم گوش نمی داده است را به زبان آوریم. آن وقت تاثییر لو رفتن یک دانش آموز وراج نزد هم شاگردیهایش ، در حالی که تمام چشمها به او نشانه می روند را مشاهده خواهیم کرد .. بعضی اوقات آرام و زیر لب صحبت کردن مثمر ثمر واقع می شود . طبیعت انسان طوری هست که دوست ندارد از هیچ مطلبی غافل بماند .با صدایی آرام با آنهایی که نزدیکتر ما هستند سر صحبت را باز کنیم . بسیاری از انها دست از وراجی برداشته و شروع به گوش دادن خواهند کرد.در جای خود کاملا ساکت و بی حرکت بایستیم.ابتدا نزدیکترین دانش آموزبه وجود ما پی خواهد بردو سپس خبر رفته رفته به دیگران نیز خواهد رسید. قبل از اینکه تصمیم بگیریم که تاکتیک دیگه ای به کار ببریم ،یکی دو لحظه صبر کنیم.
چقدر خوب می شد اگر همیشه هنگام تدریس تمام شاگردان آرام می نشستند
7
،آماده یادگیری بودند و حواس آنها جمع درس بود . اما این در ذات گونه
های جوان انسانی نیست .!
در این جا چند تجربه برای غلبه بر شلوغی کلاس آورده ام - اما فراموش نکنیم که هر شیوه بر افراد خاصی تاثیر دارد ؛
شما وارد کلاس شدید و بچه ها بعد از سلام و احوالپرسی هنوز شلوغ هستند . باید آنها را درک کنیم و بدانیم که شلوغی بعضی وقتها نه تنها بد نیست بلکه خوب هم هست . اما باید به آنها بگوییم که (( هر نکته مکانی و هر سخن جایی دارد )) . سال اول تدریسم کلاسی داشتم بسیار شلوغ . تعداد دانش آموزان کلاس 42 نفر، تا دم در کلاس آدم نشسته بود، کلاس کوچک بود و تاریک. بعد از وارد شدن به کلاس و احوالپرسی با بچه ها و نوشتن برنامه ریزی روی تابلو ( همیشه دانش آموزان را در یکی دو هفته ی اول سال هر طور که تربیت کنیم تا آخر سال همانطورباقی خواهند ماند.چون اول سال بود و هنوز بچه ها به برنامه کلاس عادت نداشتند.)هنوز بچه ها ساکت نشده بودند و کلاس آماده تدریس نبود. من هم به جای اینکه بر سر اونها داد بزنم خیلی آرام به اونها گفتم: بچه ها من یه چیزی بگم ،من از شما خیلی شلوغترم، و یک تنه تو شلوغی همه ی شما را حریفم . اگر شما رو دیوار صاف راه برین من رو سقف راه می رم . اما من یه فرق اساسی با شما دارم . اگه گفتین چی؟ حالا کلاس آرام شده بود و بچه ها خیلی خوب به حرفهای من گوش می دادند و متعجب از این حرفها! اونها هر کدام یه چیزی در جواب سئوال من می گفتند که به بعضی از اون جوابها کلی هم میخندیدیم ..... در آخر به اونها گفتم آخه من میدونم هر نکته مکانی و هر سخن جایی دارد . کجاها باید ساکت باشم و کجاها شلوغ و ........و گفتم طبق برنامه ریزی من می دونم که الان باید....
حالا دیگه بچه ها بدون اینکه من از اونها بخوام ساکت شده بودند وآماده تدریس . و این تجربه خیلی خوبی بود که تقریبا تا آخر سال من و بچه ها توی اون کلاس از آرامش روحی خوبی برخوردار بودیم .و دیگه اونها منتظر بودند که زمان استراحت دو دقیقه ای برسه و من یا اونها یه جک تعریف کنیم و خستگی رو در کنیم .
8
دانش آموزان را کاملا آگاه کنیم که در چند هفته آینده به چه کاری مشغول خواهند بود و چرا . آنها را متوجه کنیم که چگونه نحوه تدریس ما با رئوس مطالب درسی ، برنامه های آموزشی سراسری و غیره مطابقت خواهد داشت.
مطمئن شویم آنها روش ارزشیابی ما را می دانند. به چه درسهایی نمره بیشتر تعلق خواهد گرفت و چه درسهایی مروری از دروس گذشته است؟ تاکید کنیم که ضرورت دارد که تکالیف خود را انجام دهند ومسوولیت پبشرفت کار خود را به عهده گیرند ، به خصوص در جایی که ارزشیابی مستمر وجود دارد .
در چند فصل اول کتاب توانایی شاگردان را در آن درس آزمایش کنیم و نتیجه را در برنامه ریزی خود مبنای کار قرار دهیم. این کار را یا میتوانیم در قالب امتحان قرار دهیم و یا این که از آنها بخواهیم که مطلبی بنویسند که برای آنها حالتی خصوصی داشته باشد و به ما کمک کند نسبت به آنها شناخت بیشتری پیدا کنیم .
برای آنها توضیح دهیم چه منابعی برای استفاده دانش آموزان وجود دارد ؛ که میتوانند مستقیما با آن دسترسی داشته باشند،و چه منابعی از طریق دبیر قابل دسترسی است و یا در کتابخانه یا مخزن کتاب میباشد..
اگر در چند هفته اول هر یک از قوانین رفتاری ما زیر پا گذاشته شد، از خود واکنش قاطعانه نشان دهیم. به کلاس ثابت کنیم متوجه تمام اتفاقاتی هستیم که در کلاس رخ می دهد و مایل نیستیم هیچ چیزی را نادیده بگیریم . نام دانش آموزی را که کار ناشایستی انجام داده است به زبان آوریم، اما شخصیت فردی هر یک از آنان را مد نظر بگیریم و مواظب باشیم انچه میگوییم تاثیر خیلی شدیدی روی آنها نگذارد. شاید لازم باشد با دانش آموزانی که اعتماد به نفس ندارند و عصبی هستند، رفتاری محتاطانه داشته باشیم. وارد جروبحث هاومشاجرت ها نشویم؛ وقتی با شاگردان بیشتر آشنا شدیم میتوانیم از خود انعطاف بیشتری نشان دهیم .
نتيجه :
باتوجه به آنچه گفته شد شايد بتوان به اين نتيجه رسيد كه به منظور فايق
9
آمدن بررفتارهاي نامطلوب دانش آموزان، معلمان بايد ازتبحر كافي درزمينه مديريت برخوردار باشند كه قاطع بودن معلم ، اظهار وجود ، تشويق رفتارهاي مناسب ، ايجاد قوانين كلاسي ، داشتن طرح درس خوب وهمچنين ديگرفنون كنترل رفتار مي تواند دراين زمينه مفيد واقع شود.