این خود زمینه ساز توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه است و از سوی دیگر برای پویایی خود نیازمند پرورش و بهره مندی از خلاقیت و نوآوری در سطوح سازمانی می باشند.

موانع خلاقیت در محیط مدرسه

 
1- تأكید زیاد بر نمره دانش آموز به عنوان ملاك خوب بودن

این مسئله یكی از شایع ترین موانع رشد خلاقیت در دانش آموزان به شمار می رود.

هنگامی كه دانش آموز احساس كند ، تنها چیزی كه اهمیت بیشتری دارد و در ارزیابی ها ملاك خوب بودن شمرده می شود ، نمره بالاست و نه چیز دیگر، در نتیجه كسب نمره بیشتر به خودی خود برای وی حكم مهم ترین  هدف را پیدا می كند و بنابراین  او تنها در جهت به دست آوردن آن می كوشد در چنین جوی تلاش برای خلاقیت و نوآوری برای دانش آموز معنایی نخواهد داشت.

2- روش های تدریس سنتی و مبتنی بر معلم محوری

به كارگیری افراطی روش های سنتی كه در آن ها غالبا معلم نقش محوری را در كلاس ایفا می كند و بیش تر مبتنی بر  سخنرانی و استفاده از مهارت های كلامی است، سبب می شود دانش آموز در فرآیند تدریس و یادگیری و ایفای یك نقش فعال فرصت مشاركت كمتری را پیدا كند.

دانش آموزی كه در این نوع سیستم تحصیل می كند مجالی برای بروزاستعدادهای خلاق نمی یابد و به تدریج تحرك و پویایی خود را از دست می دهد.

3- عدم شناخت معلم نسبت به خلاقیت

در بسیاری از موارد آشنا نبودن معلم یا مربی با شیوه های پرورش خلاقیت دانش آموزان خود به تنهایی یك مانع بزرگ در این زمینه محسوب می شود. معلمی كه شناخت صحیحی از ماهیت خلاقیت ،موانع و روش های پرورش نداشته باشد، بدیهی است نه تنها نمی تواند اقدامی برای بروز استعدادهای خلاق دانش آموزان خود در كلاس انجام دهد، بلكه ممكن است ناآگاهانه و به مرور زمان كلاس درس خود را به محیطی تبدیل كند كه در آن خلاقیت دانش آموز سركوب می شود.

4-فقدان حداقل امكانات لازم برای انجام فعالیت های خلاق دانش آموز

هر چند بسیاری از فعالیت های خلاق نیازمند هزینه ها و امكانات خاصی نیست و اغلب آن ها با اندكی تغییر در روش های تدریس و استفاده بهینه امكانات و فضای آموزشی موجود در مدارس قابل اجراست، اما گاهی فقدان این حداقل امكانات لازم سبب می شود كه انجام برنامه های پرورش خلاقیت در كلاس و مدرسه با مانع یا شكست روبه رو شود.

این كمبودها در بسیاری از موارد تأثیری مخرب  بر علاقه و انگیزه

دانش آموزان برای شركت در این برنامه ها می گذارد.

5- اهداف و محتوای كتاب های درسی

موضوع اهداف و محتوای درسی مبحثی بسیار گسترده است و از جوانب مختلف قابل بررسی می باشد اما در این جا تا این حد بدان اشاره می شود  كه چنان چه در یك نظام آموزشی كتاب درسی به عنوان مهم ترین و تنها منبع تدریس و آموزش مورد استفاده قرار گیرد و در عین حال در میان اهداف و محتوای آن چیزی به عنوان پرورش خلاقیت منظور نشده باشد، مسلما دانش آموز آزادی عمل و توانایی لازم را نخواهد داشت كه پا را از چارچوب كتاب درسی خود فراتر بگذارد و در نتیجه او می آموزد تا صرفا در محدوده كتاب درسی خود بیندیشد و نه بیش تر.

6-توجه نكردن به تفاوت های فردی دانش آموزان

در نظر نگرفتن این واقعیت كه هر دانش آموز در عین اشتراكاتی كه با سایر دانش آموزان دیگر دارد،یك انسان منحصر به فرد است و دارای استعدادها،علایق وكشش های ویژه خود نیز می باشد، سبب می شود معلم دید و نگرشی یكسان نسبت به همه دانش آموزان داشته باشد، این نوع نگرش در حوزه پرورش خلاقیت یك مانع اساسی محسوب می شود و به ویژه سرخوردگی دانش آموزان خلاق را به دنبال  خواهد داشت .

7- ارائه تكالیف درسی زیاد به دانش آموزان

معمولا انجام تكالیف درسی بخش عمده ای از وقت دانش آموزان را به خود اختصاص می دهد.

در مواردی كه به دانش آموز تكالیف زیادی داده می شود و او ناچار می شود همه توان و انرژی فكری خود را برای انجام آن تكالیف صرف كند، در نتیجه دیگر فرصت و همچنین توانایی  چندانی برای پرداختن به فعالیت های دیگر نخواهد داشت .

به علاوه از آن جا كه غالبا انجام زیاده از حد تكالیف درسی برای دانش آموزان چندان خوشایند نیست ،این موضوع می تواند سبب بی علاقگی و بی میلی آن ها نسبت به فعالیت های دیگر از جمله فعالیت های خلاقانه كه غالبا نیازمند آرامش فكری و روانی است شود.

راه حل های پیشنهادی معلمان :


1-تدوین و اجرای سیاست های انگیزشی و تشویقی برای همكاران

2-آموزش نیروی انسانی توسط اساتید مجرب در قالب كارگاه های تابستانی

3-طرح موضوع به صورت كاربردی در جلسات شورای معلمان

4-تشویق معلمان به آزمایش كردن وبه كاربردن روش های تازه

5-ایجاد محیط آزاد و روابط صمیمانه میان معلمان و رهبران رسمی مدارس برای به كاربردن یافته ها و روش های نوین

6-تشخیص ارزش كار و تشویق افرادی كه به آزمایش روش های نوین مبادرت می ورزند .

دانش آموزان :

1-برای پرسش های دانش آموزان باید اهمیت قائل شده و آنان را راهنمایی نمود تا خود جواب پرسش ها را بیابند (تقویت روحیه پرسشگری و كنجكاوی )

2-عقاید غیر عادی باید مورد احترام قرار گیرد و ارزش آن برای كودكان روشن شود.

3-باید به كودكان نشان داد كه عقایدشان دارای ارزش است و عقایدی كه امكان اجرای آن در كلاس میسر باشد، پذیرفتنی است.

4-گاهی اوقات بدون این كه تهدیدی از جهت نمره، ارزش یابی و یا انتقاد در كار باشد باید كودكان را آزاد گذاشت تا كارهایی را كه خودشان می خواهند انجام دهند.

5-هرگز نباید در مورد رفتار دانش آموزان بدون این كه علل و نتایج آن مشخص شود ، قضاوت نمود.

6-تشویق دانش آموزان به داشتن و ارائه اندیشه های بكر

 

نتیجه گیری

 
معلمان هوشمند با به كارگیری یك برنامه درسی مناسب می توانند فرصت های زیادی را برای ایجاد رفتارهای خلاق پدید آورند.

آن ها با محول كردن تكالیف خاص، بچه ها را به انجام كار خلاق، یادگیری مستقل و انجام پروژه های فردی و آزمایش فرا می خوانند.

معلم ها می توانند با استفاده از مواد برنامه درسی خود تمرین های مقدماتی را برای بچه ها و فرصت هایی را برای تفكر خلاق بچه ها به صورتی قانونمند و ارزشمند فراهم كنند.

موارد زیر به پرورش خلاقیت نوجوانان كمك می كند:

-به كودكان آموزش دهیم كه از تلاش های خود راضی بوده و به ارزش آن پی ببرند.

-به سوالات غیرعادی كودكان احترام بگذاریم.

-به نظرات و راه حل های عجیب آن ها احترام بگذاریم چرا كه كودكان بسیاری از ارتباطات را می بینند كه والدین و معلمان آن ها را نمی بینند.

-به كودكان نشان دهیم كه نظراتشان ارزش شنیدن و فكر كردن را دارد و آن ها را به آزمایش كردن نظراتشان تشویق كرده و با ایجاد رابطه میان كودكانمان و دیگران به نظراتشان اعتبار دهیم.

-فرصت هایی را برای آن ها فراهم كنیم كه به ابتكارهای فردی آن ها ارزش و اعتبار می دهد.

-نظارت بر كودكان و وابستگی زیاد به یك برنامه آموزشی معین یادگیری و ابتكار عمل را در كودك از بین می برد.

-استفاده از مطالب آموزشی بسیار زیاد و بدون در نظر گرفتن فرصت هایی برای فكر كردن شدیدا مانع یادگیری كودك می شود.

-می توانیم فرصت هایی را فراهم كنیم تا كودك بدون ترس از ارزیابی فوری فكر وكشف كند.

ارزشیابی مكرر به خصوص در هنگام تمرین، یادگیری و ابتكار و استفاده از روش های خلاق كودك را نگران می سازد.

ما باید اشتباهات صادقانه آن ها را به عنوان بخشی از جریان خلاقیت بپذیریم.